Trong một diễn biến đáng chú ý cho thị trường xuất khẩu trái cây Việt Nam, thanh long đã trở thành trái cây xuất khẩu hàng đầu của đất nước, vượt qua sầu riêng vốn đã lâu thống trị trong lĩnh vực này.
Sự Sụt Giảm Không Ngừng Của Sầu Riêng Việt Nam
Theo báo cáo của Hiệp hội Trái cây và Rau quả Việt Nam, năm 2025 đã chứng tỏ là năm quyết định cho xuất khẩu trái cây Việt Nam. Trong hai tháng đầu năm, xuất khẩu thanh long tăng vọt lên 93,8 triệu USD, chiếm 14,3% tổng giá trị xuất khẩu trái cây và rau quả của quốc gia. Đáng chú ý, chỉ riêng trong tháng Hai, xuất khẩu thanh long đạt 35 triệu USD, chiếm 13,6% tổng giá trị của tháng đó.
Trong tháng thứ hai liên tiếp, thanh long đã giành vị trí số một trong bảng xếp hạng xuất khẩu trái cây của Việt Nam. Trong tháng Một, thanh long thu về 58 triệu USD, vượt xa sầu riêng, mà xuất khẩu của nó giảm 73% xuống chỉ còn 31 triệu USD.
Xuất khẩu chuối cũng đã trải qua sự tăng trưởng đáng kể, với xuất khẩu tháng Hai đạt 40,8 triệu USD, tăng 32% so với tháng trước. Tổng giá trị xuất khẩu chuối trong hai tháng đầu năm 2025 đạt 71,5 triệu USD, đóng góp hơn 10% vào tổng giá trị xuất khẩu trái cây và rau quả.
Trái lại, sầu riêng—trước đây được ca ngợi là “trái cây tỷ đô” của Việt Nam—đang phải đối mặt với một sự suy giảm đáng kể. Xuất khẩu trong tháng Hai giảm xuống 21,4 triệu USD, giữ nguyên con số cho tổng xuất khẩu của tháng Một và tháng Hai. Điều này phản ánh sự suy giảm 69% so với cùng kỳ năm trước, đưa thị phần của sầu riêng trong tổng xuất khẩu trái cây của Việt Nam xuống còn 7,6%.
Xuất khẩu sang Trung Quốc, quốc gia thường tiêu thụ 95% sầu riêng của Việt Nam, đã sụt giảm 83%, chỉ còn 27 triệu USD.
Các chuyên gia trong ngành cho rằng sự sụt giảm mạnh mẽ này là do các quy định mới do Trung Quốc áp đặt vào đầu năm nay. Những quy định này yêu cầu tất cả sầu riêng nhập khẩu phải trải qua kiểm tra tại phòng thí nghiệm về cadmium và Auramine O. Mặc dù các yêu cầu này áp dụng cho tất cả các quốc gia xuất khẩu, nhưng chúng đã đặc biệt ảnh hưởng đến các nhà sản xuất Việt Nam bằng cách làm phức tạp hóa quy trình thông quan và trì hoãn việc giao hàng.
Ngoài ra, Liên minh châu Âu đã tăng tỷ lệ kiểm tra biên giới đối với sầu riêng Việt Nam từ 10% lên 20% do những lo ngại liên tục về giới hạn tồn dư thuốc trừ sâu.
Sự sụt giảm này theo sau một năm kỷ lục vào năm 2024, khi xuất khẩu sầu riêng đạt 3,21 tỷ USD, chiếm gần 45% thị trường xuất khẩu trái cây và rau quả của Việt Nam.
Triển Vọng Tích Cực Cho Thanh Long
Mặt khác, triển vọng cho thanh long lại sáng sủa hơn nhiều.
Theo ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Trái cây và Rau quả Việt Nam, thanh long đang trải qua sự gia tăng đáng kể về nhu cầu cả quốc tế và nội địa, dẫn đến giá cả cao hơn cho các nhà sản xuất.
Hiện tại, giá thanh long thịt trắng chất lượng cao dao động từ 30.000 đến 35.000 đồng/kg cho loại 1, khoảng 28.000 đồng cho loại 2 và 23.000 đến 24.000 đồng cho loại 3.
Nguyên chỉ ra rằng thanh long trước đây là trái cây xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam, với đỉnh điểm gần 1,3 tỷ USD vào năm 2018. Tuy nhiên, xuất khẩu đã giảm xuống dưới mức tỷ đô vào năm 2022. Sau khi quy trình nhập khẩu chính thức cho thanh long Việt Nam từ Nhật Bản được thiết lập, thị trường đã thấy sự hồi phục, mặc dù sự tăng trưởng nhanh chóng của sầu riêng đã khiến thanh long bị lấn át trước đó.
Nguyên nhấn mạnh rằng thanh long được coi là “super fruit” trên toàn cầu, được kính trọng vì lợi ích sức khỏe của nó, và tiếp tục duy trì một thị trường mạnh mẽ tại Trung Quốc, nơi mà 90% thanh long được nhập khẩu từ Việt Nam.
Vào ngày 11 tháng 4, một đoàn đại biểu Việt Nam do Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hoàng Trung dẫn đầu đã tham gia thảo luận với Cục Kiểm dịch Thực vật và Động vật của Bộ Nông nghiệp Mỹ (APHIS) để đàm phán mở rộng truy cập thị trường cho trái cây tươi Việt Nam, đặc biệt là thanh long.
Việt Nam đã đề xuất với Mỹ phê duyệt phương pháp xử lý nhiệt hơi nước làm phương pháp kiểm dịch cho thanh long, điều này có thể hạ thấp chi phí xuất khẩu cho các nhà sản xuất Việt Nam.
Hiện tại, thị trường Mỹ chiếm gần 10% xuất khẩu thanh long của Việt Nam, và nếu phương pháp điều trị mới này được phê duyệt, lượng hàng hóa gửi sang Mỹ có thể thấy sự gia tăng đáng kể.
